To TeX or not to TeX?
TeX is een buitenbeentje. Al bijna 25 jaar. Maar nog steeds zijn er enorm veel zeer tevreden gebruikers. Waarom? En zou TeX voor u ook interessant zijn? Laten we de zaak eens op een rijtje zetten. Zodat u weet wat u kunt verwachten en een genuanceerd en realistisch beeld krijgt van wat TeX is.We sommen de voordelen en nadelen op, en geven aan in welke situaties wij denken dat TeX een goede of juist slechte keuze is.
Voordelen:
- Hoge kwaliteit typografie
De meeste moderne tekstverwerkers en ook vele DTP-pakketten zijn niet sterk in echt goede typografie. Denk daarbij aan ligaturen, aanhalingstekens openen en sluiten in Nederlandse / Engelse / Franse / Duitse stijl, uitvullen van alinea's, correct afbreken, correcte accenten, en dergelijke. TeX doet dat juist voortreffelijk, en dat ga je missen als eenmaal hebt gezien hoe echt goed gezette tekst uitziet. - Stabiliteit
Crashes? TeX crasht niet. Punt. De auteur looft prijzen uit aan degenen die fouten in het (open source) programma kunnen vinden. - Programmeerbaarheid
TeX is een complete programmeertaal, waardoor het mogelijk is (bijna) alles naar eigen inzicht te laten werken. Velen hebben daar erg veel lol aan. - Flexibiliteit
Door de universele opzet van TeX is het systeem al 25 jaar in staat bij de tijd te blijven, of zelfs zijn tijd vooruit te zijn. Met TeX kon al meer dan een jaar HTML gegenereerd worden voordat de "grote" jongens met die functie kwamen. - Eenvoud
TeX-documenten zijn puur ASCII. Kan nooit kapot, in tegenstelling tot "proprietary" formaten van leveranciers, die je soms alleen nog maar kan weggooien. En omdat het ASCII is kun je teksten ook na 25 jaar nog steeds gemakkelijk hergebruiken. Eenvoud slaat ook op het feit dat je je bij het schrijven kan contreren op inhoud. Layout komt later wel en wordt op een ander niveau bepaald. - Beschikbaarheid
TeX is opgezet met het oogmerk om op alle mogelijke computers te kunnen draaien. En dat is gerealiseerd! Voor vrijwel elk type computer is een TeX-implementatie te krijgen. TeX-bestanden kunnen dus overal en altijd verwerkt worden. - Lage kosten
TeX is gratis! Er zijn ook commerciële implementaties die net iets meer kunnen of die recht geven op ondersteuning van een helpdesk. Maar de software hoeft dus helemaal niks te kosten. - Uitstekende ondersteuning
Ook voor gebruikers van de gratis implementaties is er uitstekende ondersteuning door mede-gebruikers. Vele mailing lists, FAQ's en online beschikbare literatuur bieden vaak opmerkelijk snel oplossingen bij problemen. - Leuk om mee te werken
Het is erg prettig om met een systeem te werken dat zo goed in elkaar zit en zo enorm veel mogelijkheden biedt. Je krijgt het gevoel dat alles kan. En in de regel is dat ook zo.
Nadelen:
- Steile leercurve
Wie voor het eerst TeX gebruikt zal niet veel voor elkaar krijgen. Voordat je je er in thuis voelt moet je een hoop leren. Dat kan erg frustrerend zijn, zeker als dingen onder tijdsdruk moeten gebeuren. - Zwakke foutafhandeling
TeX werkt als een compiler. Geef je een ongeldige instructie dan zal TeX daar melding van maken. Afhankelijk van de soort fout zal TeX stoppen, invoer vragen, of iets heel anders produceren dan je verwachtte. Hoe daar mee om te gaan vraagt gewenning en intelligentie. - Vreemde programmeertaal
TeX is een geavanceerde macrotaal. Dat vraagt een andere techniek dan procedureel of object-georiënteerd programmeren. In het begin is dat erg verwarrend, en wie het tot in de finesses onder de knie wil krijgen kost dat erg veel tijd. - Niet WYSIWYG
Documenten intypen doe je in principe met een willekeurige ASCII-editor (Notepad, VI, Emacs, enzovoorts). Daarbij zie je dus niet hoe het er straks opgemaakt voor printer (of beeldscherm) uit zal zien. Voor complexe constructies als tabellen en wiskunde kan dat lastig zijn. - De rest van de wereld gebruik "iets anders"
Uitwisseling van documenten met mensen die "iets anders" gebruiken kan problematisch zijn. Want wie geen TeX heeft kan niks met een TeX-document, behalve inlezen als tekstbestand, en dan alle TeX-code eruit slopen.
Waar en wanneer TeX?
Het hangt dus af van de omstandigheden of TeX een goede of slechte keuze is. We zetten de punten weer op een rijtje.TeX is zeer geschikt:
- In een wetenschappelijke omgeving
Waar tekst vaak in voorgebakken stramienen (logische structuur) wordt gemaakt past TeX goed. Honderden, zo niet duizenden stramienen voor de meest uiteenlopende toepassingen zijn beschikbaar. Veel uitgevers accepteren artikelen in TeX en leveren daar stramienen voor. - Voor wiskundige notatie
De meeste tekstverwerkers bieden weinig ondersteuning voor wiskunde en leveren uitgesproken lelijke uitvoer daarvan. TeX is het tegenovergestelde. - Voor geautomatiseerde toepassingen
Geavanceerde automatische uitvoer van documenten (bv. mail merge, acceptgiro's, gepersonaliseerde proefwerken) is eenvoudig te realiseren. - Voor multi-platform/multi-auteur samenwerking
Samenwerking tussen vele auteurs bij het schrijven van een boek gaat moeiteloos, ongeacht wat voor computer of software ze gebruiken. Bundeling van artikelen in proceedings van conferenties net zo. Er kan op verschillende plaatsen onafhankelijk van elkaar gewerkt worden, terwijl de vormgeving toch centraal bepaald wordt. - Voor zeer complexe en/of zeer omvangrijke documenten
De meeste tekstverwerkers worden tergend langzaam of zelfs onbetrouwbaar als ze erg grote documenten te verwerken krijgen. TeX daarentegen werkt net zo makkelijk met 10 bladzijden ingewikkelde layout als met 10.000 of 100.000. Een encyclopedie met kruisverwijzingen, meerdere indexen, vele plaatjes, tekst in meerdere talen, complexe layout enzovoorts is geen enkel probleem. - Voor hoge kwaliteit layout met typografische finesses
TeX maakt het mogelijk ook de kleinste typografische details naar je hand te zetten. In principe is alles programmeerbaar, en vaak is dat al gedaan.
TeX is niet geschikt:
- Als alles-in-een-programma
TeX doet alleen het zetwerk: voor tekstinvoer, tekenen, rekenen, en dergelijke heb je andere programma's nodig. Samenwerking tussen die programma's kan moeizaam zijn. - Voor samenwerking met mensen die "iets anders" gebruiken
Er zijn weliswaar enige conversiemogelijkheden, maar TeX is zo "anders" van opzet dat dat uiteindelijk geen optie is. - Voor DTP-achtige toepassingen
Hierbij is handmatige manipulatie van elementen vaak van groot belang. Dat kan weliswaar in TeX maar is nogal omslachtig. Een echt WYSIWYG systeem voldoet hier beter. - Als je het maar af en toe gebruikt
TeX vraagt een flinke investering in tijd en energie voordat je er goed mee overweg kan. Even een briefje typen kan beter met "iets anders".
Nog steeds geïnteresseerd? Lees dan verder in de literatuur die we online beschikbaar stellen.